ΑΝΤΙΟ ΦΙΛΕ - Adieul’ ami
Γαλλική ταινία παραγωγής 1968
Σκηνοθεσία. Ζαν Ερμάν.
Σενάριο. Ζαν Ερμάν, Σεμπάστιεν Σάμπρισοτ.
Πρωταγωνιστούν. Αλέν Ντελόν, Τσαρλς Μπρόνσον, Μπερνάρ Φρεσόν, Μπρίγκετ Φόσεϊ, Ζαν Κλοντ Μπαλάρντ.
Διάρκεια. 111 λεπτά
ODinoBarran και oFranzPopp, δύο πρώην μαχητές του αλγερινού πολέμου φτάνουν στη Μασσαλία, με την ελπίδα να ξεκινήσουν μια νέα ζωή. Λίγο μετά το χωρισμό τους, ο Dino θα πεισθεί από μια παράξενη νεαρή γυναίκα να ενταχθεί σε μια περίεργη υπόθεση - να επιστρέψει κάποια κλεμμένα ομόλογα σε ένα χρηματοκιβώτιο στο υπόγειο της εταιρείας που δουλεύει. Τη νύχτα κατά την οποία ο Dino είναι να εκτελέσει το σχέδιο, μαθαίνει ότι ένα τεράστιο ποσό σε χαρτονομίσματα μόλις έχει τοποθετηθεί στο χρηματοκιβώτιο. Ποιος θ' εμφανιστεί ξαφνικά στο υπόγειο, αν όχι ο πρώην σύντροφός του FranzPopp, ο οποίος ενδιαφέρεται να μάθει τι σχεδιάζει ο Dino. Κλειδωμένοι στο εσωτερικό του κτιρίου μαζί, απρόθυμα θα συμφωνήσουν να συνεργαστούν για να ανοίξουν το χρηματοκιβώτιο. Ωστόσο, στο τέλος εκπλήξεις περιμένουν και τους δύο.
Ανακαλύπτουν ότι τους έχουν εξαπατήσει και αν θέλουν να την βγάλουν καθαρή πρέπει να βασιστούν στην «Τιμή μεταξύ των κλεφτών».
Ο JeanDouchet κάποτε όρισε την κριτική κινηματογράφου ως «την τέχνη του να αγαπάς τις ταινίες», και από αυτή τη σκοπιά είναι βέβαιο πως το «Αντίο φίλε» του Ζαν Ερμάν προσφέρεται απλόχερα για κριτική. Ταινία γεμάτη αντρικούς κώδικες παλιάς κοπής, κατάπικρη και αρκούντως «μελβιλική». Οι ήρωες του «Αντίο φίλε» κουβαλούν μαζί τους το τραύμα του πολέμου της Αλγερίας, άρα οι ψευδαισθήσεις είναι οριστικά νεκρές και οι ομφάλιοι λώροι με κάθε λογής πατρίδες κομμένοι. Ο μισθοφόρος (CharlesBronson) και ο γιατρός (AlainDelon) της Λεγεώνας των Ξένων επιστρέφουν στην Γαλλία ψυχικά ευνουχισμένοι και δίχως ουσιαστικές φιλοδοξίες. Τους απομένει ο τυχοδιωκτισμός, αλλά και μια αίσθηση καθήκοντος και ανταπόδοσης που οι γύρω τους αδυνατούν να αποκωδικοποιήσουν. Όπως και άλλες ταινίες της εποχής (δες το «Ριψοκίνδυνος, φλογερός και ακαταμάχητος» / “Diaboliquementvotre” του Ντιβιβιέ και πάλι με τον Delon), έτσι και το «Αντίο φίλε» συλλαμβάνει αρκετές από τις κοινωνικές / ψυχολογικές προεκτάσεις του αλγερινού τραύματος.
Τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν αποτέλεσμα μιας στενά ιστορικής συγκυρίας, αλλά τελικά είναι ενσωματωμένα αφενός στη μακρά παράδοση του γαλλικού φαταλισμού, αφετέρου στο κύμα του γαλλικού νουάρ. Έτσι, ο Ερμάν είναι μακρινός απόγονος του αριστουργηματικού «Λιμανιού των αποκλήρων» του Carne, και φυσικά ευθυγραμμισμένος με την ηρωική απελπισία των ταινιών του Λοτνέρ, του Βερνέιγ και πάνω απ’ όλα του Jean-PierreMelville. Το όνομα του σκηνοθέτη του «Κόκκινου κύκλου», του «Χαφιέ» και του «Δολοφόνου με το αγγελικό πρόσωπο» μας φέρνει στο «ζουμί» της απόλαυσης που χαρίζει το «Αντίο φίλε»: η συνενοχή και η συμπαράσταση, η ανδρική φιλία ως ιερή τελετουργία και αδιάσπαστος κώδικας. Ακόμα και ο Wenders (του «Αμερικάνου φίλου») θα συμφωνούσε ότι το «έγκλημα» και το παιχνίδι της παραβατικότητας δεν είναι παρά η αφορμή για ένα προσωρινό ξεγέλασμα της μοναξιάς. Ίσως και μια αναμέτρηση του καθενός με τα προσωπικά του όρια, ένα ρίσκο για τη χαρά του ρίσκου, σαν τα κέρματα που ρίχνει ο Bronson στο γεμάτο ποτήρι. Ο Ερμάν γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να αναδειχθεί από την αστυνομική ίντριγκα του σεναρίου που έχει στα χέρια του και ρυθμίζει αναλόγως το ντεκουπάζ και τους χρόνους των σκηνών - η βαρύτητα δίνεται στη λατρεία του περιττού, των λεπτομερειών που συνθέτουν την βουβή επικοινωνία των δύο αντρών. Στο φινάλε, και σαν εναλλακτική πρόταση στην τραγικότητα που συνήθως προτείνεται από τον Melville, ο Ερμάν θα μεταμορφώσει μια ατάκα του Bronson σε κραυγή βασανιστική και ακατανόητη, γεμάτη πίκρα για τις χαμένες ουτοπίες.
Τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν αποτέλεσμα μιας στενά ιστορικής συγκυρίας, αλλά τελικά είναι ενσωματωμένα αφενός στη μακρά παράδοση του γαλλικού φαταλισμού, αφετέρου στο κύμα του γαλλικού νουάρ. Έτσι, ο Ερμάν είναι μακρινός απόγονος του αριστουργηματικού «Λιμανιού των αποκλήρων» του Carne, και φυσικά ευθυγραμμισμένος με την ηρωική απελπισία των ταινιών του Λοτνέρ, του Βερνέιγ και πάνω απ’ όλα του Jean-PierreMelville. Το όνομα του σκηνοθέτη του «Κόκκινου κύκλου», του «Χαφιέ» και του «Δολοφόνου με το αγγελικό πρόσωπο» μας φέρνει στο «ζουμί» της απόλαυσης που χαρίζει το «Αντίο φίλε»: η συνενοχή και η συμπαράσταση, η ανδρική φιλία ως ιερή τελετουργία και αδιάσπαστος κώδικας. Ακόμα και ο Wenders (του «Αμερικάνου φίλου») θα συμφωνούσε ότι το «έγκλημα» και το παιχνίδι της παραβατικότητας δεν είναι παρά η αφορμή για ένα προσωρινό ξεγέλασμα της μοναξιάς. Ίσως και μια αναμέτρηση του καθενός με τα προσωπικά του όρια, ένα ρίσκο για τη χαρά του ρίσκου, σαν τα κέρματα που ρίχνει ο Bronson στο γεμάτο ποτήρι. Ο Ερμάν γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να αναδειχθεί από την αστυνομική ίντριγκα του σεναρίου που έχει στα χέρια του και ρυθμίζει αναλόγως το ντεκουπάζ και τους χρόνους των σκηνών - η βαρύτητα δίνεται στη λατρεία του περιττού, των λεπτομερειών που συνθέτουν την βουβή επικοινωνία των δύο αντρών. Στο φινάλε, και σαν εναλλακτική πρόταση στην τραγικότητα που συνήθως προτείνεται από τον Melville, ο Ερμάν θα μεταμορφώσει μια ατάκα του Bronson σε κραυγή βασανιστική και ακατανόητη, γεμάτη πίκρα για τις χαμένες ουτοπίες.
